حمایت قانون از فرزندان طلاق
حمایت قانون از فرزندان طلاق 
حضانت یکی از اموری است که معمولا با طلاق همراه است. البته نه فقط در طلاق، بلکه هنگام فوت ولی فرزند، مسئله حضانت پیش می‌آید. قانون، قوانین و شرایط خاصی را برای حضانت تعریف کرده است.
شرایط گرفتن حضانت، سلب حضانت، سن حضانت، نفقه در دوران حضانت و غیره جز اموری است که به آن پرداخته شده است.
حضانت چیست؟
حضانت در لغت به معنی پروردن و پرورش دادن است و در قانونی مدنی به معنی مراقبت، تربیت و نگهداری از کودک توسط والدین یا خویشاوندان آن‌ها است. برای اساس ماده 1168 قانون مدنی، حضانت حق و تکلیف والدین است. حضانت دو نوع دائمی و موقتی است.
حضانت با ولایت تفاوت دارد. در ولایت، پدر کودک و جد پدری او ولی اش محسوب می‌شوند اما مادر و والدین مادر کودک همچنین خواهر و برادر او ولی کودک نخواهند بود.
ولایت قهری است و قابل انتقال به دیگری نیست. اما حضانت حقی است که مادر نیز از آن برخوردار است و دادگاه با توجه به تشخیص خود، ممکن است حضانت را به پدر یا مادر کودک بدهد.
شرایط دریافت حضانت فرزند
قانون برای دریافت حضانت برخی شرایط را تعیین کرده که والدین باید آن را داشته باشند. این شرایط که در جلسات مشاوره حقوقی نیز مکررا پرسیده می‌شود، عبارتند از :
1. کسی که حضانت فرزند را به عهده می‌گیرد باید به بلوغ رسیده باشد و قوه تمیز خوب از بد را نیز داشته باشد. بلوغ دختران معمولا 9 سال قمری و پسران 15 سال است. اما برخی نهادها مانند بانک، مداخله در امور مالی زیر 18 سال را مجاز نمی‌دانند.
2. پدر یا مادر باید عاقل باشد و دارای جنون یا دیوانگی نباشد.
3. قدرت توانایی عملی از لحاظ رفتاری و روانی داشته باشد و بتواند از کودک مراقبت کرده و احتیاجات او را برطرف کند.
4. کسی که حضانت کودک را به عهده می‌گیرد باید شایستگی اخلاقی داشته باشد.
5. عدم ابتلا به بیماری واگیردار از دیگر شرایط حضانت است. چنانچه پدر یا مادر بیماری داشته باشد که سلامت کودک را به خطر بیاندازد، حضانت به او داده نمی‌شود.
6. زمانی که مادر می‌خواهد حضانت کودک را به عهده بگیرد، شرط عدم ازدواج با شخص دیگر برای او وجود دارد. البته دادگاه در این طور مواقع مصلحت کودک را در نظر می‌گیرد.
سن حضانت
سن فرزند دختر و پسر در حضانت، یکی از عواملی است که به آن توجه شده است. برای اساس قانون حضانت از فرزند دختر و پسر تا 7 سالگی با مادر است. زیرا در این سن کودک وابستگی بیشتری به مادر خود دارد. از 7 سالگی به بعد ممکن است به مادر داده شود یا پدر.
برای خروج از حضانت نظرات مختلفی وجود دارد. برخی آن را برای دختران رسیدن به 9 سال قمری و برای پسران 15 سال می‌دانند. یعنی بعد از این سن خود فرزند تصمیم می‌گیرد که با چه کسی زندگی کند. اما عده‌ای نیز 18 سالگی را برای خروج از حضانت معیار می‌دانند.
حضانت فرزند در هنگام طلاق
حضانت فرزند در هنگام طلاق یکی از مهم‌ترین مسائلی است که بین والدین پیش می‌آید. با طلاق گرفت حق حضانت و ملاقات برای والدین از بین نمی‌رود.
هر کسی که عهده‌دار حضانت شود، نمی‌تواند این حق را از دیگری سلب کند. همچنین حق خروج فرزند از کشور را بدون اجازه دادگاه و رعایت مصلحت کشور ندارد.
حضانت فرزند در طلاق توافقی
بر اساس ماده 29 قانون حمایت از خانواده، تعیین تکلیف درباره حضانت به عهده دادگاه است. اما در طلاق توافقی اگر سن فرزند دختر کمتر از 9 و پسر کمتر از 15 سال باشد، آن‌ها باید درباره حضانت نیز با هم به توافق رسیده باشند.
در طلاق توافقی، چنانچه حضانت به عهده مادر باشد، شرط عدم ازدواج او دیگر مصداق ندارد و فرزندان می‌توانند همچنان تحت حضانت او باشند. البته اگر زوجین در این زمینه به توافق نرسیده باشند، دادگاه حضانت کودک را با توجه به مصلحت او تعیین می‌کند.
حضانت فرزند هنگام فوت والدین
زمانی که یکی از والدین فوت می‌کند، حضانت بر عهده کسی است که در قید حیات است. اگر هر دو نفر فوت کنند، حضانت با جد پدری است. اگر او نیز فوت کرده و وصی نیز نداشته باشد. حضانت با قیم یا امینی است که دادگاه معرفی می‌کند.
اگر جد پدری برای کودک وصی تعیین کرده باشد، می‌تواند بابت حضانت، دستمزد خود را از اموال کودک دریافت کند.
ضمنا اگر پدر برای فرزند خود وصی تعیین کرده باشد، چنانچه جد پدری او زنده باشد، وصی نمی‌تواند حضانت کودک را بر عهده بگیرد.
حضانت و نفقه فرزند
با توجه به مواد قانونی، نفقه فرزند بعد از طلاق به عهده مرد است. حتی اگر حضانت کودک با مادر باشد. چنانچه پدر در قید حیات نباشد، نفقه بر عهده جد پدری است.
اگر پدر از پرداخت نفقه کودک خودداری نماید، براساس ماده 642 قانون مجازات اسلامی به حبس از 3 ماه و 1 روز تا 5 ماه محکوم خواهد شد. چنانچه پدر قادر به پرداخت نفقه نباشد، نفقه به عهده جد پدری است و در صورت فوت او با مادر کودک است.
سلب حضانت
هرچند هیچ کدام از والدین نمی‌توانند حق حضانت را از خود سلب کرده یا به دیگری انتقال دهند، اما قانون شرایطی را پیش بینی کرده که در صورت وجود آن‌ها، حق حضانت از والدین سلب خواهد شد.
ماده 1173 در این باره می‌گوید: «هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.»
مواردی که مشمول سلب حضانت می‌شود عبارتند از :
1. اعتیاد به الکل، مواد مخدر و قمار.
2. مشهور بودن به فساد اخلاقی و ارتکاب فحشا.
3. ابتلا به بیماری‌های روانی، البته پزشکی قانونی باید آن را تایید کند.
4. سوءاستفاده از کودک یا وارد کردن او به مشاغل ضد اخلاقی، فساد و فحشا، تکدی‌گری، غیرقانونی و قاچاق با اجبار و تهدید.
5. ضرب و جرح کودک خارج از حد متعارف به صورت مداوم.
ملاقات با فرزند
گاهی ممکن است یکی از والدین برای گرفتن طلاق اقدام به دادن حق ملاقات با فرزند کند. این کار خلاف قانون بوده و به رسمیت شناخته نمی‌شود. والدین کودک می‌توانند بعد از طلاق با فرزند خود ملاقات کنند.
البته میزان و نوع ملاقات را دادگاه تعیین می‌کند. بر اساس قانون حمایت خانواده، اگر مسئول حضانت فرزند، مانع از ملاقات کودک با پدر یا مادر خود شود، می‌تواند برای واگذاری امر حضانت به دیگری یا تعیین شخص ناظر اقدام کند.
همچنین نمی‌توان بدون رضایت کسی که حضانت با اوست، کودک را برای ملاقات به محل دیگری یا خارج از کشور برد. مگر اینکه دادگاه آن را مصلحت بداند و اجازه این کار را بدهد.
ضمانت اجرای حضانت فرزند
اگر مسئول حضانت، تکالیف خود را انجام ندهد یا مانع ملاقات کودک با اشخاص ذی نفع شود، بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه 8 و بار دوم به حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.
همچنین در ماده 632 قانون مجازات ذکر شده که اگر مسئول حضانت از تحویل کودک در زمان درخواست اشخاصی که قانونا این حق را دارند، امتناع کند، به مجازات حبس 45 روز تا 3 ماه و جریمه نقدی 15 تا 30 میلیون ریال محکوم می‌شود.
