چطور بفهمیم کودک دچار بیش فعالی شده است؟
چطور بفهمیم کودک دچار بیش فعالی شده است؟ 
همه ما دوست داریم فرزندان خود را بدون مشکل پرورش دهیم و کودکانی سالم و شاد داشته باشیم. باید بدانید که در مسیر رشد کودک چالش‌هایی وجود دارد و ممکن است همه‌چیز طبق پیش‌بینی شما پیش نرود. کودکان در مسیر زندگی خود ممکن است به اختلال‌های مختلفی دچار شوند که این اختلال‌ها می‌تواند تاثیرات مختلفی روی نحوه تعامل‌ها، عملکرد تحصیلی، ارتباطات، مهارت‌های اجتماعی و سلامتی روحی آن‌ها بگذارد.
بیش فعالی یعنی چه؟
اختلال ADHD که اختلال نقص توجه/بیش فعالی نام دارد، اختلالی است که ممکن است ترکیبی از رفتارهای مختلف باشد. این اختلال سه ویژگی مهم دارد که عبارت‌اند از:
- بی‌توجهی: ناتوانی کودک در حفظ تمرکز
- بیش فعالی: حرکت و فعالیت بیش‌ازحد و نامتناسب با موقعیت
- رفتارهای تکانه‌ای: اعمال عجولانه، سریع و بدون فکر کودک
در واقع ADHD یک اختلال ناتوان‌کننده است که می‌تواند بسیاری از جنبه‌های زندگی بچه‌ها مانند وضعیت تحصیلی و حرفه‌ای، روابط بین فردی و حتی عملکرد روزانه را تحت تاثیر قرار دهد. اگر والدین، سرپرستان و مربیان به علائم این اختلال بی‌توجه باشند، به‌مرور می‌تواند روی عزت نفس، عملکرد اجتماعی و تمرکز دقیق کودک تاثیر منفی بگذارد.
انواع بیش فعالی کدام‌اند؟
اختلال ADHD می‌تواند علائم و نشانه‌های مختلفی داشته باشد. به همین دلیل والدین باید مدل‌های مختلف این اختلال را بشناسند تا در صورت بروز علائم بتوانند با یک روانشناس کودک خوب و قابل اعتماد مشورت کنند.
- اختلال بی‌توجهی
- اختلال بیش فعالی
- اختلال تکانشی
- اختلال ترکیبی
علائم بیش فعالی چیست؟
اگر نگران این هستید که فرزند شما به بیش فعالی مبتلا است یا خیر، باید با نشانه‌ها و علائم آن آشنا شوید. هرچقدر اطلاعات و آگاهی شما درباره کودکان و اختلال‌های شایع در آن‌ها بیشتر باشد، سریع‌تر می‌توانید برای بهبود، کنترل و درمان آن‌ها اقدام کنید. یادتان باشد که وقتی اختلال زودتر تشخیص داده شود، درمان و بهبود آن راحت‌تر و سریع‌تر اتفاق می‌افتد. در ادامه به‌طور مختصر علائم بیش فعالی را در هر کدام از انواع آن بررسی می‌کنیم.
اختلال نوع بی‌توجهی
علائم این مدل از اختلال ADHD را ممکن است تا قبل از مدرسه‌رفتن کودک تشخیص ندهید، اما در سنین مدرسه معمولا کودکان مبتلا، این علائم را از خود نشان می‌دهند.
- کودک ممکن است کارها و وظایف خود را به تعویق بیندازد.
- مشاهده می‌کنید که کودک تکالیف خود را کامل انجام نمی‌دهد.
- ممکن است فرزندتان وسط یک کار و فعالیت ناتمام به یک کار دیگر مشغول شود.
- کودک ممکن است شلخته و بی‌نظم باشد.
- تمرکز کردن برای او دشوار است.
- برای کودک سخت است که به جزئیات توجه کند.
- ممکن است فرزند شما بی‌دقت به نظر برسد.
- کودکانی که به اختلال بی‌توجهی مبتلا هستند، ممکن است به صحبت‌های دیگران با دقت گوش ندهند.
- مشاهده می‌کنید که کودک قوانین و چارچوب‌ها را زیر پا می‌گذارد.
- ممکن است کودک فعالیت‌های معمولی روزمره را فراموش کند.
- به‌راحتی حواسش پرت می‌شود و توجه خود را با چیزهای ساده از دست می‌دهد.
- نمی‌تواند احساسات دیگران و حالت‌های مختلف افراد را درک کند.
- بیش از حد رویاپردازی می‌کند و در افکار خودش غرق می‌شود، به حدی که حتی ممکن است صدای شما را نشوند.
اختلال نوع بیش فعالی
علايم این نوع از اختلال ADHD ممکن است در سنین مختلف متفاوت باشد، اما معمولا در سنین مدرسه و تا قبل از دوره راهنمایی قابل تشخیص هستند.
- وقتی که کودک یک جا نشسته است، مدام بی‌قراری می‌کند.
- ممکن است کودک مرتب از خواب بپرد، یا در خواب راه برود.
- ممکن است در یک زمان غیر معمول، بیش‌ازحد راه برود یا بدود.
- در انجام بازی‌های بی‌سروصدا و سرگرمی‌های آرام مشکل دارد.
- معمولا کودک در حال حرکت و جنب‌وجوش است.
- کودک زیاد صحبت می‌کند.
اختلال نوع تکانشی
این مدل از انواع ADHD نیز در بسیاری از کودکان وجود دارد و شما باید به علائم آن دقت کنید. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- کودک بیش‌ازحد بی‌تابی می‌کند.
- وقتی کسی صحبت می‌کند، او به‌سختی گوش می‌دهد و می‌خواهد سریع‌تر واکنش نشان دهد.
- شاید کودک هنگام صحبت‌کردن دیگران، وسط حرفشان بپرد.
- انتظار در صف و نوبت برای او بسیار دشوار است.
- ممکن است قبل از اینکه کسی از او سوال کند، بدون اجازه صحبت کند.
- کودکانی که رفتارهای تکانشی دارند، ممکن است به‌طور ناگهانی به افراد یا اشیا ضربه بزنند.
- این کودکان شاید کارهای خطرناکی انجام دهند و به عواقب آن فکر نکنند.
بیش فعالی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یادتان باشد که کودکان در مرحله رشد خود و در سنین مدرسه اغلب جنب و جوش زیادی دارند، بسیار فعالیت می‌کنند و معمولا پرانرژی هستند. اما این رفتارها همیشه دلیل بر وجود اختلال ADHD نیست. برای اینکه متخصص روانشناس کودک تشخیص دهد که این اختلال در فرزند شما وجود دارد یا خیر، باید علائم مشخصی را در طول بازه زمانی حدودا شش‌ماهه زیر نظر بگیرد.
فراموش نکنید که هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. پزشک متخصص ممکن است تست‌های مختلفی از فرزندتان بگیرد و سوالات متنوعی از شما بپرسد تا مطمئن شود که مشکل دقیقا چیست.
آیا بیش فعالی درمان می‌شود؟
بهتر است همیشه رفتارهای کودک خود را زیر نظر داشته باشید تا اگر علائم بیش فعالی را به‌طور مکرر مشاهده کردید، سریع‌تر به روانشناس کودک مراجعه کنید. بدون وجود برنامه‌های درمانی، در بسیاری از مواقع کودک می‌تواند چالش‌های زیادی را در مدرسه، روابط و حتی عملکرد فردی خود تجربه کند. یادتان باشد که ADHD درمان قطعی ندارد و روانشناسی کودک فقط برای بهبود و مدیریت آن تلاش می‌کند. شما باید در سه زمینه به کودک خود کمک کنید تا بتواند این اختلال را به‌خوبی مدیریت کند.
رفتار درمانی
یکی از مفیدترین و بهترین روش‌ها برای بهبود اختلال ADHD، به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان، رفتار درمانی است. این روش درمانی به شناسایی افکار و احساسات کودک کمک می‌کنند.
درمان دارویی
داروها می‌توانند به‌تنهایی یا همراه با روش‌های رفتار درمانی مورد استفاده قرار بگیرند. این داروها معمولا علائم ADHD در کودکان را کاهش می‌دهند. بهترین روش برای بهبود ADHD این است که روش‌های رفتار درمانی و دارو درمانی زیر نظر متخصص همراه با یکدیگر به کار رود.
تغییر سبک زندگی
شما باید استراتژی‌ها و راهکارهایی را به کار بگیرید تا بتوانید به فرزند خود کمک کنید. یادتان باشد که با یک سبک زندگی سالم و انجام چند کار ساده می‌توانید در این مسیر قدم بردارید.
- سعی کنید همیشه آگاهی خود را درباره اختلال ADHD افزایش دهید و به‌روز بمانید.
- برای خودتان زمان بگذارید و از خودتان مراقبت کنید.
- یک روتین و برنامه‌غذایی سالم، شامل انواع مواد مغذی در نظر بگیرید.
- سعی کنید زمانی را همراه با کودک خود ورزش و فعالیت کنید.
- حتما از یک روانشناس کودک باتجربه و خبره کمک بگیرید و به‌طور مداوم با او در تماس باشید.
سخن پایانی
کودکان و نوجوانان در طول زندگی ممکن است به اختلال‌های مختلفی مبتلا شوند که بسیاری از آن‌ها تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می‌کند. اختلال بیش فعالی یا ADHD یکی از این اختلال‌ها است که در این مطلب سعی کردیم درباره آن بیشتر صحبت کنیم. فراموش نکنید که هرچه این اختلال زودتر تشخیص داده شود، کنترل و مدیریت آن آسان‌تر و سریع‌تر خواهد بود. بنابراین اگر علائم بیش فعالی را در فرزندتان مشاهده کردید، حتما با یک روانشناس کودک در تهران یا شهر محل سکونت خودتان مشورت کنید.
