دلیل بی اشتهایی کودکان چیست و چگونه درمان میشود؟

رپورتاژ :

والدین اغلب از کاهش اشتهای فرزندان خود شکایت دارند. هرچند معمولاً در کودکان بین دو تا پنج سالگی بی‌اشتهایی مشاهده می‌شود. اما در بعضی موارد کاهش اشتها و سوء تغذیه می‌تواند باعث نگرانی شود. دکتر دوامی پزشک متخصص نوزادان و کودکان قادر به ارائه نکاتی در مورد دلایل احتمالی بی‌اشتهایی و سوء تغذیه در کودکان، روش‌های اصلاح آن و مکمل‌هایی که ممکن است به بهبود آن کمک کنند، می‌باشد. در ادامه برخی از این نکات ذکر شده‌اند.

چه زمانی باید نگران باشید؟

اگر کودک شما دارای وزن و قد طبیعی مربوط به رده سنی خود است پس دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. برخی کودکان با ساختار بدنی کوچک ممکن است نیاز غذایی کمتر و بنابراین اشتهای کمتری داشته باشند. اما اگر کودک شما سن بیشتری دارد و از دست دادن ناگهانی اشتها در کودک با کاهش وزن همراه است، در این صورت بهتر است با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. پزشک متخصص اطفال قادر به شناسایی علت و اصلاح آن است. سوء تغذیه در نوزادان و کودکان را باید جدی گرفت و هرچه سریع‌تر درمان کرد.

دلایل احتمالی بی‌اشتهایی و سوء تغذیه در کودکان

اگر کودک شما همیشه خسته و تحریک‌پذیر است، ممکن است این امر با بی‌اشتهایی مرتبط باشد.

دلایل بی‌اشتهایی کودک عبارتند از :

سرعت آهسته رشد

تغییر در رشد می‌تواند باعث کاهش اشتها در کودکان شود. در طول سال اول رشد کودک سریع است. اما بعد از آن روند رشد آهسته می‌شود و کودک ممکن است غذای کمتری بخورد. در طی این دوره کاهش اشتها کاملاً طبیعی است. در واقع طی سال اول کودکان باید 7 کیلوگرم وزن و 21 سانتی‌متر قد اضافه کنند. طی سال دوم نیز بر خلاف سال اول کودکان فقط باید 3/2 کیلوگرم وزن و 12 سانتی‌متر قد اضافه کنند.

بیماری

بیماری اغلب می‌تواند باعث کاهش چشمگیر میزان اشتها در کودکان شود. اگر کودک شما از گلودرد، آنفلوانزای معده (گاستروانتریت ویروسی)، اسهال، سردرد، تب یا سایر علائم رنج می‌برد در این صورت ممکن است اشتها کاهش یابد. خوشبختانه اکثر کودکان پس از بهبودی اشتهای خود را مجدداً به دست می‌آورند.

استرس

استرس می‌تواند تأثیرات منفی بسیاری از جمله کاهش اشتها در کودکان خردسال داشته باشد. از دست دادن تمایل به غذا خوردن یا اختلال در خواب ممکن است نشانه‌هایی از بروز استرس در کودک باشند. برای درمان مشکل کاهش اشتها در کودک باید علت استرس را شناسایی کرده و آن را رفع کنید. برخی از دلایل عمده بروز استرس و اضطراب در دوران کودکی عبارتند از :

• مسائل خانوادگی مانند مرگ در بین افراد خانواده، مرگ حیوان خانگی یا تولد خواهر و برادر
• مورد تحقیر واقع شدن
• عدم توانایی مقابله با فشار تحصیلی و انتظارات بیش از حد و غیر واقع‌بینانه والدین

افسردگی

افسردگی می‌تواند دلیل دیگر بی‌اشتهایی کودک باشد. بیشتر والدین افسردگی را با غم و اندوه اشتباه می‌گیرند. اما غم و افسردگی یکسان نیستند. احساس غم و اندوه با گذشت زمان از بین می‌رود اما افسردگی اینگونه نیست. افسردگی نه تنها کودک را غمگین می‌کند بلکه موجب اختلال در زندگی عادی او نیز می‌شود.

اگر کودک شما به فعالیت‌هایی که قبلاً از آن‌ها لذت می‌برد علاقه قابل توجهی نشان نمی‌دهد، ممکن است دچار افسردگی باشد. تغییر در عادات غذایی می‌تواند یک نشانه قوی از ابتلا به افسردگی باشد. توصیه می‌شود در صورت نگرانی از ابتلای فرزند خود به افسردگی با پزشک متخصص مشورت نمایید.

بی‌اشتهایی عصبی

گاهی اوقات کودکان به منظور تقلید و کپی کردن از مدل‌ها و افراد مشهور و سایر دلایل از لحاظ روانی از خوردن غذا امتناع می‌کنند. در این موارد کودک سعی می‌کند تا جای ممکن غذا نخورد. حتی در صورت خوردن غذا نیز کودک غذاهای کم چرب را انتخاب کرده و بعداً از خوردن آن‌ها احساس پشیمانی می‌کند. ژنتیک، عدم تعادل شیمیایی مغز و مسائل مربوط به رشد نیز می‌توانند باعث بی‌اشتهایی عصبی شوند.

اگر کودک شما از خوردن غذا پرهیز کرده یا بیش از حد ورزش می‌کند و در عین حال نیز به شدت در حال لاغر شدن است، احتمالاً به بی‌اشتهایی عصبی مبتلا می‌باشد. یک متخصص تغذیه و اختلالات مربوط به آن می‌تواند شما را در کمک کردن به کودک مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی جهت به دست آوردن اشتهایی سالم راهنمایی کند.

داروها

در صورت مصرف آنتی‌بیوتیک ممکن است اشتهای کودک تحت تأثیر قرار گیرد. سایر داروها نیز می‌توانند اشتها را تحت تأثیر قرار دهند.

کم‌خونی

کم‌خونی یکی دیگر از دلایل احتمالی کاهش اشتهای کودک است. کودکان مبتلا به کم‌خونی بی‌حال، خسته و تحریک‌پذیر به نظر می‌رسند. در صورت عدم درمان کم‌خونی می‌تواند در رشد و عملکرد تحصیلی کودک نیز اختلال ایجاد کند. اگر مشکوک به ابتلا به کم‌خونی در فرزند خود هستید، آزمایش خون انجام دهید.

کرم‌های روده

کرم‌های (انگل‌های) روده می‌توانند باعث کاهش اشتها در کودکان شوند. کرم‌ها وارد دستگاه گوارش می‌شوند و در آنجا به عنوان انگل زندگی می‌کنند. انگل‌های روده باعث خونریزی روده، از دست دادن اشتها، اسهال خونی و سایر موارد می‌شوند. داروساز یا پزشک می‌توانند داروی مخصوص از بین بردن انگل‌های روده را برای کودک تجویز کنند. در صورت نگهداری از حیوانات خانگی دو بار در سال از داروهای ضد انگل برای آن‌ها استفاده کنید. پس از رسیدن فرزندتان به دو سالگی حداقل یک بار در سال یا طبق توصیه پزشک متخصص اطفال از داروهای ضد انگل (کرم روده) استفاده کنید.

یبوست

حرکات نامنظم روده در کودکان می‌تواند منجر به یبوست شود. کاهش اشتها در کودکان نیز می‌تواند باعث یبوست شود. مدفوع سخت یکی از نشانه‌های یبوست است.

علاوه بر دلایل فوق از دست دادن اشتها در کودکان می‌تواند به علل دیگری مانند رفتار مستبدانه والدین، مقدار غذایی که مادر به کودک می‌دهد، وعده‌های غذایی خانوادگی، وضعیت اقتصادی اجتماعی و ترس از امتحان کردن غذاهای جدید باشد.

چگونه اشتهای کودک خود را بهبود ببخشیم

در ادامه چند روش طبیعی برای افزایش اشتهای کودک و تعدادی مکمل جهت استفاده ذکر شده‌اند.

• کودکان تمایل زیادی به خوردن میان‌وعده دارند. این میان‌وعده‌ها باید به اندازه وعده‌های غذایی مناسب باشند. غذاها را هوشمندانه انتخاب کنید. به عنوان مثال به جای چیپس و ساندویچ از بادام زمینی بوداده یا به جای بیسکوئیت از سبزیجات پخته شده استفاده کنید.
• به کودکان هنگام نزدیک شدن به وعده غذایی اصلی اجازه‌ی خوردن میان‌وعده را ندهید. فاصله زمانی مناسب بین هر دو وعده را حفظ کنید.
• بادام زمینی ممکن است در افزایش اشتها و پروتئین‌سازی کمک کند. بنابراین مواد غذایی بیشتری با پایه بادام زمینی را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنید.
• اگر کودک شما از نوشیدن شیر امتناع ورزید، کلسیم را به صورت پنیر محلی، ماست، خامه و کشک به رژیم غذایی وی اضافه کنید. در صورت تمایل می‌توانید از شیرهای غیر لبنی نیز استفاده کنید.
• اگر اشتهای فرزندتان کاهش یافته است از لقمه‌های کوچکتر غذا استفاده کنید تا زمانی که به تنهایی شروع به خوردن غذا نماید. مقادیر کمتر ممکن است به افزایش متابولیسم کمک کنند و در نتیجه اشتها را افزایش دهند.
• از غذاهای مقوی مورد علاقه کودک خود فهرستی تهیه کنید و وعده‌های غذایی را متناسب با سلیقه آن‌ها تنظیم کنید. وقتی کودک غذای مورد علاقه خود را در بشقاب ببیند تمایل او به خوردن نیز بیشتر خواهد شد.
• برای افزایش وزن غذاهای سالم و پر کالری را انتخاب کنید.
• برخی از گیاهان و ادویه‌ها مانند زنجبیل و فلفل قرمز هندی می‌توانند به عنوان محرک اشتها عمل کنند. همچنین می‌توانید گیاهان و ادویه‌ها را پیش از مخلوط کردن آن‌ها در غذا در روغن زیتون تفت دهید تا عطر و طعم بیشتری پیدا کنند.
• برخی افراد عقیده دارند که آب لیمو، زنجبیل و سرکه ممکن است ترشحات معده و اشتهای فرد را تحریک کند.
• از سبزیجات و صیفی‌جات برای اضافه کردن رنگ‌های متنوع به وعده غذایی کودک خود استفاده کنید.
• برای کودک یک اسموتی با توت فرنگی، عسل، موز، یخ و ماست یونانی درست کنید تا وعده غذایی جالب‌تر به نظر برسد.
• سعی کنید غذاها و طعم‌های جدید را به آرامی به وعده‌های غذایی اضافه کنید تا ذائقه کودک به تدریج به آن‌ها عادت کند.

اگر پس از انجام این اقدامات اشتهای کودک شما به حالت طبیعی بازنگشت بهتر است به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید زیرا ممکن است یک بیماری پزشکی زمینه‌ای وجود داشته باشد. همچنین هرگز کودک خود را به دلیل کم اشتهایی تنبیه یا سرزنش نکنید. الگوی غذایی کودک را تحت نظر بگیرید و سعی کنید علت کاهش اشتها را پیدا کنید. همچنین گاهی اوقات ممکن است اشتهای کودک متناسب با سن او باشد اما انتظار بیش از حد والدین باعث ایجاد نگرانی در آن‌ها می‌گردد. بنابراین ابتدا شک و تردید خود را با پزشک اطفال در میان بگذارید.